Dlaczego szczur wolnożyjący jest szarobrązowy, a laboratoryjny biały?

Czy szczur w laboratorium, ten trzymany w domu jako pupil, i ten przemykający wzdłuż murów miasta to różne gatunki? Niekoniecznie. Najczęściej to… ten sam gatunek: szczur wędrowny (Rattus norvegicus). 

To, co je różni – kolor, zachowanie, podatność na choroby – jest efektem udomowienia, selektywnej hodowli i warunków, w jakich żyją. 

Szczur laboratoryjny – albinos z laboratorium 

Od XIX wieku szczury zaczęto wykorzystywać w badaniach naukowych. Z czasem laboratoria zaczęły celowo rozmnażać szczury o białym umaszczeniu, czyli albinosy. Dlaczego? 

•  Łatwo je odróżnić od wolnożyjących, 

• Posiadają przewidywalne cechy genetyczne, 

• Brak pigmentu (albinizm) wiąże się z konkretnym zestawem genów, co ułatwia badania nad dziedziczeniem. 

Biel to efekt mutacji w genie tyrozynazy, odpowiedzialnym za produkcję melaniny – barwnika skóry, oczu i sierści. W efekcie albinosy mają białe futro i czerwone oczy. 

Szczur domowy – kuzyn z naukowym rodowodem 

Większość szczurów trzymanych jako pupile pochodzi z linii laboratoryjnych. Dzięki hodowli ukierunkowanej na wygląd i towarzyskość, powstało wiele odmian barwnych: biały (albinos), beżowy, czekoladowy, czarny, szary (husky), łaciaty, z plamkami... 

W przeciwieństwie do szczurów wolnożyjących, u których kolor sierści decyduje o przeżyciu, u szczurów domowych liczy się wygląd i charakter. 

Szczur wolnożyjący – mistrz kamuflażu 

Szczury, które widujemy w miastach, parkach i piwnicach, to nadal Rattus norvegicus, ale w wersji nieudomowionej. Ich ubarwienie – szarobrązowe – to naturalny kamuflaż. Pomaga im wtopić się w tło i uniknąć drapieżników. 

Białe osobniki w środowisku naturalnym nie mają szans – są zbyt widoczne i często słabiej widzą (albinosy mają wady wzroku). Dlatego biel jako cecha przetrwa tylko w warunkach hodowlanych. 

Wszystkie zasługują na ochronę 

Choć różne na pierwszy rzut oka, szczury domowe, laboratoryjne i wolnożyjące są blisko spokrewnione. Różni je rola, którą przypisał im w historii człowiek, ale łączy inteligencja, społeczne więzi i niezwykła zdolność przystosowania. 

Dla Fundacji Mushika każde zwierzę, bez względu na to, jak jest postrzegane przez społeczeństwo, zasługuje na szacunek i ochronę. 

Źródła: 

1. Festing, M. F. W. (1979). Inbred Strains in Biomedical Research. Macmillan Press. 

2. Jacob, H. J. (1999). Functional genomics and rat models. Genome Research, 9(11), 1013–1016. https://doi.org/10.1101/gr.9.11.1013 

3. Hirashima, T., et al. (2005). Mutation in tyrosinase gene responsible for albinism in Wistar rats. Experimental Animals, 54(2), 157–162. https://doi.org/10.1538/expanim.54.157 

4. Hedrich, H. J. (Ed.). (2000). The Laboratory Rat, Volume I: Biology and Diseases. Academic Press. 

5. Animal Diversity Web (ADW). Rattus norvegicus (Brown rat). University of Michigan. https://animaldiversity.org/accounts/Rattus_norvegicus/ 

6. Animalia.bio. Brown rat (Rattus norvegicus). https://animalia.bio/brown-rat 

7. Wikipedia. Laboratory rat. https://en.wikipedia.org/wiki/Laboratory_rat 

8. PubMed Central (PMC). Albino rat genetics and tyrosinase mutation. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3420875/ 

9. National Center for Biotechnology Information (NCBI). Gene: TYR tyrosinase [Rattus norvegicus]. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/25562